Haftowana "Bitwa pod Grunwaldem", czyli jak powstawał największy, ręcznie wykonany haft krzyżykowy świata.

Co to jest projekt "Bitwa pod Grunwaldem"?

    "Bitwa pod Grunwaldem", czy prościej "Bitwa" to nazwa spontanicznego projektu polegającego na wyhaftowaniu haftem krzyżykowym obrazu Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" naturalnej wielkości.
    Pomysłodawcami są Pani Janina Panek oraz Adam Panek z Działoszyna. Inspiracja przyszła od Pana Adama, który obserwując Panią Janinę podczas haftowania zażartował 'Tyle haftujesz, że do tej pory wyhaftowałabyś "Bitwę pod Grunwaldem"'. Tak się zaczęło. Zalążek zwariowanej myśli, których wiele nie dostrzega nigdy światła dziennego w sprawnym wykonaniu organizatorów nabrał realnych kształtów.
    Projekt zbiegł się z nadchodzącym 600-leciem Bitwy, a dzień 15 lipca 2010 roku został ustalony jako granica czasowa, do której należy zdążyć z finałem prac.
    "Bitwa pod Grunwaldem" jest jednym z najbardziej znanych, wartościowych i rozpoznawalnych malowideł polskich. Charakteryzuje się też ogromnymi wymiarami. Jego autor, Jan Matejko, uwiecznił w nim sceny jednej z największych średniowiecznych bitew Europy, która rozegrała się 15 lipca 1410 roku pomiędzy wojskami Zakonu Krzyżackiego a zjednoczonymi siłami polsko-litewskimi oraz z mniej licznymi posiłkami ruskimi, mołdawskimi, czeskimi i tatarskimi.
    Niniejsza strona to pamiątka wyczynu i zestaw informacji o wspomnianym dziele. A warto o tym pisać, bo powstający haft jest pod wieloma względami wyjątkowy.

Podstawowe dane o hafcie "Bitwa pod Grunwaldem"

    Wzór haftu składa się z 50 części, ale na samym dole obrazu części są ponad trzykrotnie niższe niż pozostałe dlatego zostały podczas haftowania połączone na jednym kawałku kanwy z częściami sąsiadującymi od góry. Fragmentów, z których będzie złożony obraz jest więc 40.

Podział wzoru na części

    Wzór zaprojektował Grzegorz Żochowski przy użyciu programu HaftiX. Wszystkie części wzoru powstały za jednym zamachem, co wraz z próbami i przygotowaniem zdjęcia zajęło kilka dni, lecz nie były one zoptymalizowane. Każdy fragment był następnie ręcznie upraszczany i poprawiany. Trwało to etapami przez kilkanaście miesięcy ale dało oszczędność czasu haftowania rzędu przynajmniej miesiąca na jedną część. Średnie zmniejszenie liczby kolorów po ręcznej edycji wzoru wyniosło ok. 90 spadając do średnio 100 kolorów na część.

    Zarówno wzór jak i niektóre fragmenty haftu powstawały "po godzinach", gdyż część osób uczestniczących w projekcie pracuje zawodowo i ma obowiązki związane z życiem rodzinnym.

Kalendarium

    czerwiec 2008 roku - Pan Adam Panek zwraca się do Grzegorza Żochowskiego, autora programu HaftiX, z prośbą o przygotowanie wzoru do "Bitwy". W najbliższych dniach ma miejsce pierwsza próba przetworzenia znalezionego w Internecie zdjęcia obrazu na wzór haftu. Ma ona na celu sprawdzenie możliwości pogramu HaftiX a nie przygotowanie wzoru. Wiadomym jest od początku, że nie ma ogólnie dostępnych zdjęć wystarczającej jakości by użyć ich do tego celu, a nie warto angażować się wyszywanie giganta wiedząc, że nie można go zrobić zadowalająco. Rozpoczyna się poszukiwanie innych możliwości zdobycia lub samodzielnego wykonania zdjęcia.

    lipiec - wrzesień 2008 roku - trwa poszukiwanie i wybór dostawcy materiałów (kanwa, nici). Skala przedsięwzięcia bardzo przerasta możliwości własne organizatorów. Dlatego poszukiwany jest producent nici, który w zamian za materiały będzie uznany za oficjalnego sponsora projektu. Prowadzone są rozmowy i negocjacje z jednym z nich.
    Zostaje zakupiona reprodukcja "Bitwy" w formie elektronicznej.
    Działające przy Domu Kultury z Działoszynie kółko "Penelopa" ogłosiło konkurs na haft krzyżykowy. Spośród uczestników wyłania się pierwsza grupa osób deklarujących chęć wyszycia fragmentów obrazu.

    październik 2008 roku - Wymaganiem sponsora jest przygotowanie próbki wzorów i haftów. Powstają pierwsze części wzoru. Sponsor otrzymuje je, oraz inne, wymagane przez niego, informacje. Zwraca uwagę na niezgodność kolorystyczną jednego z elementów obrazu z oryginałem i wstrzymuje swoje wsparcie. Uwaga była słuszna - analiza zakupionego zdjęcia wskazuje na nieudolną modyfikację w jakimś programie graficznym. Pierwsze egzemplarze wzoru trafiają do kosza.
    29 października zostaje rozpoczęta reklamacja w sprawie zdjęcia "Bitwy". Powstają pomysły na temat samodzielnego wykonania fotografii w Muzeum Narodowym.

    listopad 2008 roku - zmiana dostawcy materiałów. W ramach negocjacji ustalone zostaje, że nie udostępni ich za darmo lecz sprzeda po cenach bardzo preferencyjnych - prawie pięciokrotnie taniej niż w sklepie, co i tak wymaga zebrania sporej sumy. Adam Panek rozpoczyna wielomiesięczną krucjatę na rzecz "Bitwy". On będzie głównym motorem napędowym przedsięwzięcia jeśli chodzi o sprawy materialne.

    20 listopada reklamacja zostaje uznana i otrzymujemy zdjęcie dobrej jakości. Od razu powstaje 50 części wzoru "surowego" oraz kilka zoptymalizowanego ponieważ na 29 listopada zaplanowane jest pierwsze spotkanie organizatorów z autorem wzoru i przekazanie kilku pierwszych części wzorów. Na pierwszy ogień idą najmniejsze, dolne fragmenty obrazu ponieważ szybciej można je przygotować i osoby haftujące mogą już zacząć pracę.

    styczeń 2009 roku - producent nici przenosi w ostatnich miesiącach fabrykę i zmienia technologię produkcji. Okazuje się, że nici z nowej partii farbują. Hafciarki chodzą z kolorowymi palcami. Informacja zwrotna trafia do przedstawiciela producenta, a cała partia nici zostaje wymieniona.

Pani Janina Panek ze swoją częścią wzoru. Odwrócona - Pani Joanna Gałkowska, również haftująca "Bitwę".

    wrzesień 2009 roku - 13 września w Działoszynie organizowany jest piknik rodzinny "Pożegnanie Lata" - dochód przeznaczony jest na realizację projektu "Bitwa pod Grunwaldem". Dwa dni później na stronie http://www.haftix.pl/galeria/index.php?list=36 zostają umieszczone pierwsze zdjęcia fragmentu haftu.

    styczeń 2010 roku - na rynku zaczyna brakować kolorów używanych w "Bitwie" w promieniu kilkuset kilometrów od Działoszyna.

    luty 2010 roku - 10 lutego powstaje ostatnia część wzoru.
    Pod koniec miesiąca wszystkie części wzoru mają swoich wyszywających.

    marzec 2010 roku - 5 marca jedna osoba nagle choruje - prowadzone są poszukiwania chętnych do przejęcia jej pracy. 7 marca zostaje wybrana osoba zastępująca. Dwa dni później otrzymuje komplet materiałów i kontynuuje przerwaną pracę.
    Ma miejsce próba zszycia dwóch części.
    Konstytuuje się też powoli i klaruje status prawny powstającego dzieła oraz prawo własności.

Zszyte ze sobą cztery części haftu.

    kwiecień 2010 roku - Z Kancelarii Prezydenta zostaje wystosowane zaproszenie do wszystkich uczestników projektu na spotkanie organizacyjne obchodów 600-lecia Bitwy. Ma się odbyć w połowie maja. Jednocześnie, nie tylko przez wzgląd na uzyskaną informację, że Para Prezydencka interesowała się projektem, powstaje pomysł by dziełu nadać dedykację właśnie zmarłym: Lechowi i Marii Kaczyńskim.

    czerwiec 2010 roku - utożsamianie klubu hafciarskiego "Penelopa" z haftowaną "Bitwą" było tak duże, że Klub zmienił nazwę na... "Matejkowe". 14 czerwca podczas festynu w Dobryszycach prowadzona jest loteria fantowa, z której dochód przeznaczono na dokończenie dzieła.

    lipiec 2010 roku - znana jest już data publicznego pokazania dzieła. Będzie to 25 września 2010 roku.

Spotkanie organizacyjne 6 lipca 2010.

    11 lipca - w Lgocie Wielkiej podczas festynu powiatowego "Lato z Powiatem Radomszczańskim" prezentowane są fragmenty haftu.

    sierpień 2010 roku - powstał futerał do transportowania obrazu. Pozostają do wszycia dwie części haftu. 30 sierpnia, godz 16²⁰ - zakończenie haftu. Najbliższe dni to stabilizacja obrazu, mocowanie w ramach, zabezpieczanie... i dużo radości.

Ostatni krzyżyk.

    wrzesień 2010 roku - 11 września miała miejsce w Działoszynie pierwsza, nieoficjalna prezentacja haftu. Zapraszamy na oficjalne odsłonięcie obrazu w dniach: 25 września w Dobryszycach i 26 września w Kleszczowie.

Przygotowanie do odsłonięcia w Dobryszycach.

Twórcy podczas uroczystości odsłonięcia.

Odsłonięcie obazu.

Uroczystości w Kleszczowie.

Ludzie

Janina Panek Współorganizatorka przedsięwzięcia. Zajmuje się głównie koordynacją prac hafciarskich, wyszyła dwie pełne części i miała wkład w kilka innych.
Adam Panek Współorganizator. Na siebie wziął poszukiwanie sponsorów i sprawy techniczne.
Małgorzata Dzwonek Dobry Duch.
Grzegorz Żochowski Autor wzoru.